Hoe planten minizeboes zich voort?
Zeboekoeien worden geslachtsrijp op een leeftijd van 18 tot 24 maanden, wat laat is in vergelijking met andere rundveerassen. Vanaf dat moment worden ze om de drie weken (21 dagen) tochtig. Tijdens de wintermaanden stopt de tochtigheid meestal en de cyclus herbegint weer in het voorjaar. Tochtigheid bij koeien is eenvoudig op te merken: De koe is nogal ongedurig, loeit vaak, blijft staan als een andere koe haar bespringt en bespringt ook andere koeien, haar staart staat recht naar achteren of wordt opzij gedragen en de kling is beslijmd. Als er een stier bij de koe gehuisvest is, is tochtigheid nog gemakkelijker te herkennen: De stier wijkt geen meter van de tochtige koe en verjaagt elke andere koe die in haar buurt komt, hij bespringt haar regelmatig en de koe blijft staan. Koeien laten zich enkel dekken tijdens de periode van tochtigheid, die minder dan een dag duurt. Een natuurlijke dekking door de stier geschiedt in enkele seconden.
Kunstmatige inseminatie wordt niet toegepast
Bij commercieel gehouden koeien wordt in regel kunstmatig geïnsemineerd en ook bij hobbymatig gehouden koeien gebeurt dit veelvuldig. Maar doordat zeboes in Europa nogal zeldzaam zijn en weinig commerciële waarde hebben, is zeboesperma niet verkrijgbaar en wordt kunstmatige inseminatie dus niet toegepast. Gelukkig, want een zeboestier is een prachtige verschijning. Het zou spijtig zijn als bij de doorsnee zeboekweker geen stier meer in de weide zou lopen.
Het is handig de dekdatum te noteren. Als de koe 21 dagen later terug tochtig wordt, betekent dit dat de dekking mislukt is. Indien de koe niet meer tochtig wordt, dan is ze hoogstwaarschijnlijk zwanger.
Dracht
Na de bevruchting volgt een draagtijd van ongeveer negen maanden (285 dagen), waarin de bevruchte eicel zich ontwikkelt tot een levensvatbaar kalf. Pas de laatste twee maanden van de draagtijd is de zwangerschap uiterlijk zichtbaar. De rechterkant van het koeienlijf, daar waar het kalf zit, is dan dikker en ronder dan de linkerkant. Je ziet ook vaak het kalfje bewegen in de buik. De laatste maand van de dracht begint de uier te zwellen en melk aan te maken. Als het kalfje tijdens de wintermaanden geboren wordt en je enkel ruwvoeders (gras, hooi, stro, voordroog, of bieten) geeft, is het belangrijk om de laatste 2 maanden van de zwangerschap toch wat bij te voederen met krachtvoeder. Dit bevordert de melkproductie en de gezondheid van het kalfje. Overdrijf echter niet, want te vetgemeste koeien geven afkalfproblemen.
Voorspellen van de exacte geboortedatum
Als de geboortedatum nadert is het belangrijk om de koe goed op te volgen. De bevalling kan ook enkele dagen vroeger of later geschieden. Mits enige ervaring is een nakende geboorte meestal te voorspellen.
Hieronder een aantal handige methodes:
- Als de bekkenbanden, die langs de ruggengraat ter hoogte van de staartbasis lopen, verslappen om het kalf vrije doorgang te geven, zal het kalf binnen de 3 dagen geboren worden. Die verslapping is goed merkbaar door met de hand aan weerszijden van de staartbasis te voelen.
- Als de temperatuur van de koe met 0,5 tot 1 graad Celsius daalt, is dat een teken dat het kalf binnen 24 uren geboren zal worden. Bij deze methode moet je vanaf 2 weken vóór de geplande bevallingsdatum 2 keer per dag op vaste momenten de lichaamstemperatuur meten en nauwkeurig bijhouden.
- Je merkt vaak aan het gedrag van de koe dat de bevalling nadert. De dag van de bevalling eet de koe weinig, is ze een beetje gestresst en zondert zich af van de kudde. Haar uier is uiterst gespannen en bij het melken komt er heel gemakkelijk biestmelk uit.
Geboorte
Tijdens de dracht ligt het kalf op zijn zij in de baarmoeder van de koe. Tijdens de geboorte wordt het jonge dier gedraaid naar buikligging, zodat het met gestrekte voorpootjes (kopligging) of met achterpootjes (stuitligging) geboren wordt. Het hele geboorteproces duurt enkele uren. Veel koeien gaan liggen als de geboorte begint, maar niet allemaal. Als de waterblaas tevoorschijn komt, begint het eigenlijke afkalven. Eenmaal de waterblaas gebroken is, wordt het kalfje enkele ogenblikken later geboren.
In 99% van de gevallen kalveren minizeboes volledig zelfstandig en doen er zich weinig complicaties voor. Bij zeboekoetjes van zeer klein formaat die gedekt zijn door een grotere zeboestier, is hulp bij de bevalling en een eventuele keizersnede niet uitgesloten.
Een prachtmama
Een zeboekoe is een uitstekende moeder. Het eerste uur likt ze haar kalfje droog en spoort haar kalf aan om recht te staan en te drinken door het met haar snoet overeind te helpen. Het is belangrijk dat het kalfje zo snel mogelijk gaat drinken omdat de darmen van een kalfje de eerste 3 uren na de geboorte de maximale capaciteit hebben om afweerstoffen uit de biestmelk te halen. Vanaf dan neemt de opnamecapaciteit geleidelijk af.
Moeder koe of de fles?
Een zeboekalfje dat met de fles opgekweekt wordt, is vaak veel aanhankelijker dan een kalfje dat bij de moederkoe loopt. Beide methodes hebben zijn voor- en nadelen, maar besef dat het kunstmatig opkweken van een zeboekalfje geen sinecure is.
In de natuur zogen kalveren 8 tot 11 maanden, maar meestal worden onze zeboes na 3 maanden gespeend.